سامانه http://OmaStadi.hel.fi، به عنوان یکی از پروژه‌های اصلی شهر هلسینکی (پایتخت فنلاند)، در زمینه بودجه‌ریزی مشارکتی فعالیت می‌کند. این سامانه در سه سال فعالیت خود توانسته است اولین چرخه بودجه‌ریزی مشارکتی را برای شهر هلسینکی به سرانجام برساند. در این سامانه، سالانه 4.4 میلیون یورو از طریق شیوه بودجه‌ریزی مشارکتی به پروژه‌های پیشنهادی ساکنان این شهر توسط خود شهروندان اختصاص می‌یابد. هدف از این پروژه، ایجاد پیشنهادها و برنامه‌هایی است که برای همه برابر بوده و به منفعت عمومی کمک کند. این پروژه به صورت رسمی از سال 2018 آغاز به کار کرده و تاکنون توانسته برنامه‌های خوبی را برای شهر هلسینکی از طریق بودجه‌ریزی مشارکتی به سرانجام برساند.
فرآیند مشارکت در این سامانه نیز همانند همه‌ی سامانه‌های بودجه‌ریزی مشارکتی است و از ارائه پیشنهادات تا رای‌گیری ادامه دارد. اما این پروژه از مباحث گیمیفکیشن نیز بهره‌های خوبی برده و همین نکته نیز عمده تفاوت این پروژه با پروژه‌های مشابه شهرهای دیگر را نشان می‌دهد. در رابطه با این ایده در صفحات بعد بیشتر صحبت خواهیم کرد. در این سامانه، برای دو دسته از شهروندان در شهر هلسینکی، مسیرهای مختلفی برای مشارکت در پروژه‌های بودجه‌ریزی مشارکتی تعبیه شده است:
۱- عموم شهروندان هلسینکی
در بخش اول سایت، همه‌ی شهروندان بالای 12 سال شهر می‌توانند در پروژه بودجه‌ریزی مشارکتی، مشارکت داشته باشند. به همین منظور، شهر هلسینکی به 7 منطقه تقسیم شده و افراد می‌توانند پیشنهادات خود را در هر منطقه ارائه کنند. همچنین یک منطقه با عنوان «همه شهر» در نظر گرفته شده تا اگر ایده و پیشنهادی برای کل شهر وجود داشت نیز بتواند ذیل همین عنوان مطرح شود.
هر شهروند می‌تواند ایده‌ها و پیشنهادهای خود را مطابق با دسته‌بندی در این سامانه وارد کند. سپس، مسوولین مربوطه امکان سنجی انجام این پروژه را براساس شاخص‌های مشخص شده می‌سنجند. این پیشنهادها در صورت عبور موفق از این مرحله، توسط خود مردم و همچنین کارکنان مربوطه شهرداری و شورای شهر و … مورد بررسی قرار می‌گیرند. پس از اخذ نظرات و انجام اصلاحات مربوطه، پیشنهاد عملاً به یک برنامه مدون همراه با هزینه‌های پیشنهادی تبدیل می‌شود. در ماه اکتبر هر سال، این پروژه‌ها به رای گذاشته شده و همه‌ی شهروندان هلسینکی از طریق سامانه می‌توانند به پروژه‌های مدنظر خود رای بدهند. هر فرد می‌تواند صرفا به پروژه‌های یک منطقه و همچنین پروژه‌های کل شهر رای دهد. پس از رای‌گیری، فرایند برنامه‌ریزی برای اجرای پروژه‌ها شروع شده و تمامی مراحل پیشرفت کار نیز در این سامانه قابل رهگیری است.
۲- نوجوانان شهر هلسینکی
یکی از نکات جالب توجه پروژه بودجه‌ریزی مشارکتی در شهر هلسینکی، اختصاص فضایی برای نظرخواهی ویژه از نوجوانان این شهر است. در واقع در این سامانه، پروژه‌هایی که عموماً از جنس ساخت امکانات تفریحی و ورزشی برای نوجوانان باشد توسط رای و نظر خود این نوجوانان ایجاد می‌شوند. عنوان این بخش از پروژه به زبان فنلاندی RuutiBudjetti است. قدمت این پروژه حتی از خود سامانه نیز بیشتر بوده و تاکنون هفت دوره از این پروژه اجرا شده است. در این پروژه، صرفا نوجوانان 13 تا 17 ساله می‌توانند مشارکت کنند.
برخلاف پروژه‌ی عمومی، در این پروژه، شهر هلسینکی به 13 منطقه جزئی و یک منطقه کلی تقسیم شده است. فرآیند این پروژه نیز به شرح زیر است:
- جمع‌آوری داده (ایده و پیشنهاد): این جمع‌آوری از طرق مختلف بوده و صرفا از طریق سامانه نیست و ممکن است منطقه به منطقه نیز متفاوت باشد. همچنین بیشتر این ایده‌ها از طریق مدارس جمع‌آوری می‌شود.
- برگزاری کارگاه: از ماه می تا سپتامبر، کارگاه‌هایی برای بهتر کردن پیشنهادهای مطرح شده توسط نوجوانان برگزار می‌شود. در این کارگاه‌ها نوجوانان یاد می‌گیرند چگونه یک ایده و پیشنهاد را به یک برنامه اجرایی همراه با هزینه تبدیل کنند.
- رای‌گیری: در مرحله‌ی سوم، رای‌گیری انجام می‌پذیرد. برخلاف بخش عمومی، در اینجا، رای‌گیری در مدارس اتفاق می‌افتد. البته باز این رای‌گیری براساس سامانه است اما براساس راهنمایی معلمان و مدیران در مدارس دانش‌آموزان یاد می‌گیرند چگونه در این سامانه رای بدهند.
- تشکیل هیئت مشورتی: پس از انجام رای‌گیری، یک هیئت مشورتی که معمولا از مسئولان منطقه نیز در آن حضور دارند تشکیل می‌شود. این هیئت شیوه‌ی اجرا و همچنین تامین مالی پروژه‌های منتخب را مورد بحث قرار می‌دهد و نظر قطعی خود را در زمینه‌ی اجرای آن پروژه‌ها اعلام می‌کند.
- اجرا: همه‌ی پروژه‌های ابلاغ شده توسط هیئت مشورتی، در سال بعد اجرا خواهند شد.
شاخص‌های تایید یا رد پیشنهادات
همانگونه که بیان شد، برای تایید یا رد پیشنهادهای ارائه شده در سامانه، شاخص‌هایی از پیش مشخص شده است. در ادامه این شاخص‌ها معرفی می‌شوند:
- هزینه‌ی آن از بودجه‌ی اختصاص یافته برای هر منطقه فراتر نرود.
- حداقل باید 35 هزار یورو هزینه داشته باشد.
- می‌بایست در صلاحیت تصمیم‌گیری مسوولان شهر باشد (به عنوان مثال بخش خصوصی نباشد)
- قانون فنلاند را نقض نکند.
- نباید با ارزش‌ها و یا راهبردهای شهر مغایرت داشته باشد.
- پیشنهاد متضمن استخدام دائمی افراد نباشد.
- نباید مغایر با فرآیند تصمیم‌گیری و همچنین تصمیمات مراجع ذی‌صلاح باشد.
حوزه‌های فعالیت بودجه‌ریزی مشارکت در شهر هلسینکی
در این سامانه، پروژه‌ها از حوزه‌های مختلفی ایجاد و مصوب شده‌اند. حوزه‌های فعالیت این سامانه به شرح زیر است:
استفاده از گیمیفیکیشن در بودجه‌ریزی مشارکتی در پروژه شهر هلسینکی
گیمیفیکیشن (Gamification) یا بازی سازی (که گاهی هم به بازی آفرینی ترجمه می‌شود) از جمله زیر مجموعه‌های دانش طراحی برای تغییر رفتار یا Behavioral Design است که طی سال‌های اخیر، در فضای دانشگاهی و نیز محیط کسب و کار مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. ساده‌ترین تعریف گیمیفیکیشن به این صورت است که گیمیفیکیشن یا بازی سازی، هنر تعبیه کردن مکانیزم‌های بازی در فضاهایی است که به صورت پیش‌فرض برای بازی طراحی نشده‌اند.
در پروژه‌ی بودجه‌ریزی مشارکتی در شهر هلسینکی نیز از بازی‌سازی برای رسیدن به ایده‌های برتر در شهر استفاده شده است. این بازی چهار مرحله دارد. بسته به تعداد بازیکنان، این بازی چیزی در حدود 45 تا 90 دقیقه به طول می‌انجامد. مسوولین پروژه، رویدادهایی را برای هر منطقه از قبل اعلام می‌کنند. این بازی‌ها در رویدادهای مشخص شده بین شهروندان برگزار خواهد شد. در نهایت، برنامه‌هایی که از طریق این بازی توسعه یافته‌اند وارد سامانه خواهند شد و به عنوان یکی از گزینه‌های رای‌دهی مطرح می‌شوند. فیلم آموزش این بازی را می‌توانید از طریق لینک زیر ببینید:
https://omastadi.hel.fi/assemblies/omastadi-materiaalit
