موسسات و مراکز مختلفی در حوزه‌ی بودجه‌ریزی مشارکتی فعالیت می‌کنند. هر کدام از این موسسات، فرآیندی برای بهتر اجرا شدن این ایده مطرح کرده‌اند. در این بخش به دو فرآیند اصلی این حوزه که با هم شباهت‌های مختلفی نیز دارند اشاره می‌کنیم.
فرآیند بودجه‌ریزی مشارکتی از نگاه موسسه Citizen Lab
موسسه Citizen Lab، فرآیند بودجه‌ریزی مشارکتی را مشتمل بر 8 مرحله می‌داند. این مراحل به شکل زیر است:
جزئیات هر مرحله نیز به شرح زیر است:
- مقدمات را فراهم کنید.
- تصمیم بگیرید چه نوعی از بودجه‌ریزی مشارکتی (قطعی/مشارکتی، موضوع کلی/ایده‌ی جزئی، محلی/منطقه‌ای، شخصی/گروهی) با موقعیت شما تناسب دارد.
- هدف اصلی خود را مشخص کنید.
- تصمیم بگیرید چگونه می‌خواهید مشارکت شهروندان را جلب کنید (آنلاین، آفلاین).
- به شهروندان اطلاع بدهید.
- چارچوب زمانی، فرآیند و قواعد را به اطلاع شهروندان برسانید.
- شاخص‌های صلاحیت ایده‌ها را به اشتراک بگذارید.
- به شهروندان با استفاده از شیوه‌های مختلف آموزش بدهید.
- ایده‌ها و نظرات شهروندان را جمع‌آوری کنید.
- پس از شروع کار، باید بستر ارائه ایده‌ها و نظرات توسط شهروندان ایجاد شده و با کمپین‌های تبلیغاتی مشارکت آنان را جلب کرد. شهروندان می‌توانند پروژه‌های پیشنهادی خود را مطرح کنند، روی آن‌ها نظر بدهند و رای‌گیری کنند.
- داده‌ها را پردازش کنید.
- کلیه داده‌هایی که در مرحله‌ی قبل جمع‌آوری شده است می‌بایست توسط متخصصان مربوطه براساس شاخص‌های صلاحیت بررسی و تایید شوند.
- هزینه‌های مورد انتظار در این مرحله را قبلا سنجیده و برای تامین آن اقدامات لازم را انجام دهید.
- امکان‌سنجی فنی را در نظر بگیرید. آیا ایده‌ی مطرح شده قابلیت اجرا در یک بازه‌ی زمانی مشخص را دارد؟ آیا تاثیری مثبتی روی همه‌ی شهروندان می‌گذارد.
- رای‌گیری را شروع کنید.
- در این مرحله، شهروندان می‌توانند به ایده‌ها و پروژه‌های خود رای داده و به آن‌ها بودجه اختصاص دهند.
- شیوه‌ها و روش‌های مختلف رای‌گیری را مدنظر قرار دهید و متناسب با نوع بودجه‌ریزی مشارکتی، شیوه‌ی مدنظر را انتخاب کنید.
- نتایج را به اشتراک بگذارید.
- ارتباط و به اشتراک‌گذاری نتایج بسیار حیاتی است. چه ایده‌هایی انتخاب شده‌اند؟ چه قلمرویی بیشترین سهم از بودجه را دریافت کرده است؟ گام‌های بعدی کدامند؟ شفاف بودن باعث می‌شود تا در بلندمدت اعتماد ایجاد شود و این اطمینان را می‌دهد که شهروندان در پروژه‌ی بعدی مشارکت داشته باشند.
- وارد گام اجرایی بشوید.
- این مرحله، جایی است که شهروندان می‌بینند چگونه مشارکت آن‌ها اثر واقعی داشته است. داده‌های بروز از فرایند اجرا و میزان پیشرفت پروژه را با شهروندان به اشتراک بگذارید.
- چرخه ایجاد کنید.
- بودجه‌ریزی مشارکت را به عنوان یک جزء اصلی از فرآیند بودجه‌ریزی خود بدانید تا پایداری این سیستم افزایش یابد.
فرآیند بودجه‌ریزی مشارکتی از نگاه موسسه Participatory Budgeting Project
موسسه Participatory Budgeting Project فرآیند بودجه‌ریزی مشارکتی را براساس شکل زیر به پنج مرحله‌ی ساده تقسیم کرده است. این پنج مرحله شامل موارد زیر است:
